kutubhona

бўлишгач аёллар ва болалар сабий (банди, тутқун) бўлиб қолишди ва Росулуллоҳ с.а.в. уларни мусулмон жангчиларга тақсимлаб бердилар. Бу сабий қилиш ҳақида маслаҳатлашилгач Пайғамбаримиз с.а.в. мусулмонлардан ўзларининг сабий қилиш борасидаги ҳақларини кўнгилдан чиқариб ҳиба (совға) қилишни сўрадилар ва сабий ўз аҳлига қайтарилди. Демак бу сабийни, яъни жангда сафни кўп қилиб кўрсатиш ва руҳлантириш учун эркаклар билан бирга чиққан аёллар ва болаларни қул қилиш жоизлигига далолат қилади. Аммо сабийдан бошқалар, яъни жангчи эркаклар асирга тушиб қолишса Росулуллоҳ с.а.в. улардан биронтасини мутлақо қул қилмаганлар. Пайғамбаримиз с.а.в.нинг эркак жангчилардан, на арабдан, на яҳудлардан, на насоролардан биронта асирни қул қилгани ҳақида саҳиҳ ривоят йўқ. Зеро «асир» сўзи эркак жангчига нисбатан ишлатилади, аёл ва болаларга нисбатан луғатда «асир» сўзи эмас, «сабий» сўзи ишлатилади. Шундан аён бўладики, Ислом асирга тушган эркак жангчиларни қул қилишни ман қилди ва сабийни қул қилиш ёки қўйиб юборишни халифанинг ихтиёрига қўйди. Улардан фидя олинмайди. Росулуллоҳ с.а.в. Ҳунайнда сабий борасида худди шундай иш тутдилар, уларни қул қилдилар, сўнг қўйиб юбордилар. Хайбарда ҳам сабийларни озод қилдилар ва қул қилмадилар. Бу, яъни сабий қилиш аёллар ва болалар урушда қўшин билан бирга чиқишган пайтда бўлади. Аммо агар уйларида қолишган бўлса уларга қарши ҳеч нарса қилинмайди, асир ҳам, сабий ҳам бўлишмайди. Халифа сабийни қул қилиш масаласида ҳарбий сиёсат душманларга муомала қилиш борасида нимани тақозо қилса, шу бўйича йўл тутади. Бундан мақсад қул қилиш эмас, балки у уруш муомалаларидан биридир. Бунда иш халифа ҳукмига ҳавола қилинади. Халифа нимани маъқул кўрса ва душманга нисбатан бўлган муносабат нимани тақозо қилса, шуни қилади.

Шундан аён бўляптики, Ислом қул қилишни муолажа қилиб, қул қилиш юз берадиган барча ҳолатларни ман қилди. Сабий борасида эса душманга нисбатан қилинадиган муносабатга қараб иш тутиш ихтиёрини халифага қолдирди. Бу билан Ислом қул қилишга барҳам берган бўлади. Айниқса одамларда сафни кўпайтириш ва руҳлантириш мақсадида аёллар билан болаларни қўшин билан бирга олиб чиқиш одати бекор бўлган экан – бу ҳолни бир неча асрдан бери то шу бугунгача бўлган урушларда кузатиш мумкин – демак қул қилиш юз берадиган биронта ҳолат мутлақо қолмади. Бу билан Ислом қул қилишни ман қилган бўлади.